Fraude LUMC: ziekenhuis negeerde eigen veiligheidsrapport
7 oktober, 06:00 • 4 minuten leestijd
LEIDEN - Het Leids Universitair Medisch Centrum heeft een eigen veiligheidsrapport uit 2019 genegeerd. Hierdoor was het mogelijk dat het Haagse bedrijf Percuros BV nog jaren sjoemelde met Europese onderzoekssubsidies. Dat blijkt uit stukken van de rechtbank Den Haag. Het gaat om vonnissen in zaken die waren aangespannen door drie (ex) LUMC-medewerkers. Zij waren ontslagen maar vechten dat ontslag aan.
Het LUMC wordt door de Europese Commissie verdacht van structurele fraude bij onderzoeksprojecten die worden gefinancierd met Europees geld. Het ziekenhuis zelf wijst naar het Haagse bedrijf Percuros BV, dat deze subsidies regelde.
Toen de fraude eind 2022 uitkwam startte het LUMC een intern onderzoek en in april van dit jaar werden drie werknemers op staande voet ontslagen. Zij waren volgens het ziekenhuis op de hoogte van het gesjoemel, maar trokken niet aan de bel.
Percuros BV is het onderzoeksbureau van de van oorsprong Britse onderzoeker Alan Chan. Jarenlang deed Chan met zijn bureau allerlei projecten met Europees geld en werkte daarin nauw samen met zijn zakenpartner Katja Bierau. Percuros heeft als adres de Eerbeeklaan 42 in Den Haag, maar de onderzoeker is spoorloos. Nadat de Europese Commissie eind vorig jaar ingreep na de ontdekte fraude, werd contact tussen het LUMC en Chan steeds moeilijker. Uiteindelijk is Percuros BV opgeheven en reageert Chan op geen enkel bericht.
De rechtbank oordeelt dat de drie voormalige medewerkers terecht ontslagen zijn, maar bij twee van de drie had dat niet op staande voet gemogen. Het kan hen volgens de rechtbank niet kwalijk worden genomen dat ze niets hebben gezegd tegen hun meerderen. De leider van de onderzoeksgroep is volgens de rechtbank wel terecht op staande voet ontslagen, hij zou geweten hebben van het gesjoemel en er ook aan hebben meegedaan. Bovendien had hij in zijn positie moeten weten dat hij de fraude officieel aanhangig had moeten maken.
Maar in de uitspraak wordt ook duidelijk dat het LUMC intern de zaken heeft laten sloffen en al veel eerder op de hoogte was van gesjoemel door het Haagse bedrijf. In 2019 werd tijdens een controle al geconstateerd dat Percuros een 'onrechtmatige subsidieverantwoording' had opgesteld. Hierop is een interne afdeling aan het werk gezet die kijkt naar risico’s en interne organisatie.
Persoonlijk financieel gewin
Het rapport van die afdeling spreekt van 'registratie en/of verantwoording van activiteiten die NIET hebben plaatsgevonden' en 'onjuiste registratie/verantwoording van projectkosten'. Dit wordt als een hoog risico omschreven. Ook wordt er melding gemaakt van 'bewuste fraude om persoonlijk financieel gewin te behalen door Percuros.'
De onderzoekers stellen in 2019 eveneens dat 'taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden (…) niet helder zijn en onvoldoende zijn gedocumenteerd'. Ook worden verantwoordelijkheden niet op de juiste plek neergelegd, stellen zij. Hierdoor krijgt Percuros soms teveel ruimte om namens, of zelfs als, het LUMC op te treden.
Intern onderzoek pas in 2023
Dat alles stelt het interne rapport dus al in 2019. De Europese Commissie trekt pas in december 2022 aan de bel bij het LUMC en dat stelt dan pas een uitgebreid intern onderzoek in, met het ontslag van de drie eigen werknemers als gevolg. Ook probeert het LUMC documenten terug te krijgen van Percuros en oprichter Alan Chan. Maar Percuros bestaat sinds eind juni 2023 niet meer, en Chan lijkt spoorloos.
Uit de interne fraude-onderzoeken die begin dit jaar werden ingesteld, blijkt dat er sprake is van zogenoemde 'spookdetacheringen'. Onderzoekers worden ergens bij een andere universiteit of instelling geplaatst, vaak in het buitenland, om daar een deel van hun onderzoek te doen. De Europese Commissie geeft hier geld voor. Maar veel van die detacheringen lijken alleen op papier te bestaan. Het geld ging dan naar Percuros.
Gesjoemel met handtekeningen
Ook blijkt er gesjoemeld te zijn met handtekeningen en rekeningen. Dat kon gebeuren doordat het bedrijf Percuros de inloggegevens voor een belangrijke registratiewebsite had gevraagd van een van de ontslagen medewerkers, en ook had gekregen. Vervolgens heeft Percuros ermee gesjoemeld om zo geld van Europa binnen te halen.
De drie ontslagen onderzoekers vonden tijdens hun werk dat er rare dingen gebeurden, blijkt uit e-mails waaruit wordt geciteerd door de rechtbank. 'Je naam en handtekening worden nog steeds te pas en te onpas gebruikt door [biotechnisch onderzoeksbedrijf] … Hier ga ik het toch maar weer eens over hebben met [een collega] na de vakantie', staat geciteerd in het vonnis. En zo zijn er meer voorbeelden. Het LUMC ontsloeg de onderzoekers omdat ze onderling wel opmerkingen maakten, maar dit nooit aan de leiding meldden.
Ontslag op staande voet 'onterecht'
De rechtbank concludeert nu dus dat ontslag op staande voet bij twee van de drie werknemers onterecht was. De derde is wel terecht op staande voet de wacht aangezegd. Het LUMC laat in een eerste reactie weten het te betreuren dat het deze maatregelen moest nemen. De drie komen niet meer terug bij het universitaire ziekenhuis.
Maar het kost het ziekenhuis nu wel veel geld. Van de twee die onterecht op staande voet zijn ontslagen moet achterstallig salaris worden betaald en ook krijgen ze een zogenoemde transitievergoeding. Dat gaat om ruim 91.000 euro en ruim 83.000 euro.
Omroep West werkt op dit dossier samen met het platform voor onafhankelijke onderzoeksjournalistiek Follow the Money. Wij hebben het LUMC gevraagd om een reactie op het negeren van het rapport uit 2019. Een woordvoerder laat weten op dit moment niet inhoudelijk op het vonnis van de rechtbank te willen ingaan. Alan Chan en zijn collega Katja Bierau zijn meerdere malen schriftelijk benaderd voor een reactie op de handelswijze van het bureau Percuros BV, maar tot op heden is het niet gelukt om met hen in contact te komen.
